چهار طاقی نویس

چهار طاقی یا آتشکده نویس در 100 کیلومتری قم و 2/5 کیلومتری غرب روستای نویس در بخش خلجستان استان قم واقع شده است. این بنای باستانی در دامنه بلندی های دشت برزو (ارتفاعات غربی روستای نویس) قرار دارد و به همین دلیل آتشکده یا چهار طاقی برزو نیز خوانده می‌شود. محلی ها نیز از این بنا به عنوان چهار طاقی نام می‌برند.
چهارطاقی نویس از نمونه های اولیه چهارطاقی های منفرد دوره ساسانی است که در ابعادی کوچک و محلی برپا شده و تا اوایل دوره اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. برخی کارشناسان هم قدمت بنا را به دوره ی پارت ها نسبت می‌دهند. چهارطاقی های منفرد در ایران معمولا کاربرد آتشکده و تقویم فصول را داشته اند.
آتشکده نویس با شکل متقارن چهار وجهی و با قاعده مربع است. بنا از چهار پایه با چهار طاق تشکیل شده که گنبدی به واسطه چهار فیلپوش بر روی آنها ساخته شده است. مصالح بنا منحصراً عبارت است از قلوه سنگ و لاشه‌سنگ‌های بدون تراش با ملات گچ. چهار سوی بنا، چشم‌اندازی باز و بدون هیچگونه در یا پنجره و مانعی است.
آتشکده نویس در طول تاریخ آسیب های زیادی دید و سازمان میراث فرهنگی استان قم نمای جنوبی و طاق های آسیب دیده آن را مرمت کرده است. محوطه پیرامون بنا را زمین‌های زراعی و املاک شخصی در برگرفته که نشانه و شواهدی از وجود آثار و سازه‌های باستانیِ دیگر در اطراف آن دیده نمی‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که در چهارطاقی نویس نیز همچون دیگر چهارطاقی‌های منفرد ایران و از جمله چهارطاقی مشهور نیاسر، ملاحظات تقویمی و تناسب با نقاط طلوع خورشید به هنگام اعتدالین و نیز انقلاب‌های تابستانی و زمستانی بکار بسته شده است. محور و ساختار بنا و نسبت اندازه طول پایه‌ها به فاصله میان آنها و زاویه‌های منتج شده از آن با توجه به ارتفاع افق محلی به گونه‌ای است که در هنگام‌‌هایی از سال، پرتوهای خورشید در راستاهای سنجیده شده‌‌ای از بنا می‌تابند و از روزنه‌های میان پایه‌ها دیده می‌شوند.
این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شماره ثبت ۳۴۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : ghiasabadi.com - iran-newspaper.com